ΓΝΩΡΙΣΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

 Τα άδεντρα βουνά των Αστερουσίων έχουν μια μοναδική γοητεία και ακόμα πιο μεγάλη οικολογική αξία. Το 55% των ειδών που έχουν καταγραφεί συνολικά στην Κρήτη, το συναντάμε εδώ: 23 ενδημικά είδη και υποείδη φυτών, πάνω από 90 είδη πτηνών, 24 είδη ερπετών, 8 είδη ασπόνδυλων, 29 είδη ημερόβιων αρπακτικών και πλήθος μεταναστευτικών πουλιών που σταθμεύουν στην περιοχή, χρησιμοποιώντας ως ενδιάμεσους σταθμούς τις λιμνοδεξαμενές στα Αρμανώγια και στα Δαμάνια που βρίσκονται στη μεσόγεια ζώνη του Δήμο.

Τα Αστερούσια ανήκουν στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΝATURA με κύριο προστατευόμενο είδος το γυπαετό (Gypaetus barbatus) που είναι υπό εξαφάνιση.

Το περιβάλλον των Αστερουσίων αποτελεί ιδανικό ενδιαίτημα για τα αρπακτικά. Η ύπαρξη γκρεμών προσφέρει καταφύγια στην ενδημική και σπάνια χλωρίδα που κινδυνεύει να εξαφανισθεί. Ο μεγάλος αριθμός αιγοπροβάτων ελεύθερης βοσκής παρέχει άφθονη τροφή στο γυπαετό και αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρησή του.

Οι παλαιότερες καλλιέργειες σιταριού σε αναβαθμούς έχουν εγκαταλειφθεί και έχουν σκεπασθεί από φρύγανα και αραιή μακία βλάστηση. Οι νότιες κλιτύες είναι πολύ απότομες με γκρεμούς που βυθίζονται απότομα στη θάλασσα και βαθιά φαράγγια που καταλήγουν σε βοτσαλωτές παραλίες με πλήθος από βραχοσπηλιές. Στις νότιες κλιτύες υπάρχουν και μικρές συστάδες κρητικών πεύκων και κυπαρισσιών. Θαμνώδεις βελανιδιές, δίκταμο και πετρομαρούλες φύονται μόνο στους γκρεμούς όπου δεν φθάνουν οι γίδες που υπερβόσκουν όλον τον ορεινό όγκο.

Στις θαλάσσιες σπηλιές αναπαράγεται η μεσογειακή φώκια.

Η αισθητική και οικολογική αξία των Αστερουσίων είναι μεγάλη καθώς εκτεταμένα τμήματα του ορεινού όγκου και της ακτής είναι ανέπαφα χάρη στο γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη παραλιακός δρόμος.

Προστατευόμενα τμήματα των Αστερουσίων:

Δυτικά Αστερούσια (από Αγιοφάραγγο έως Κόκκινο Πύργο - δεν ανήκει διοικητικά στο Δήμο)

Η περιοχή αποτελείται από δύο κυρίως τμήματα. Το πρώτο είναι βραχώδες με γκρεμούς και φαράγγια. Το δεύτερο περικλείει μια αμμώδη παραλία (όπου ωοτοκεί η θαλάσσια χελώνα Caretta Caretta), καθώς και την εκβολή του ποταμού Γεροπόταμου. Η περιοχή φθάνει ως τον Κόκκινο Πύργο, περιλαμβάνοντας τα δύο τρίτα της ακτογραμμής του κόλπου της Μεσαράς.

Τα φαράγγια παρουσιάζουν συνεχείς εναλλαγές τοπίου. Υπάρχει μεγάλη ποικιλότητα μικρών φυτοκοινωνιών. Ανάμεσά τους αναπτύσσονται συστάδες με Nerium oleander, μια μικρή συστάδα Phoenix theophrastii στην περιοχή του Μάρτσαλου, ένα μικτό δάσος με Juniperus phoenicea, μακία Oleo- Ceratonion (matorral) και φρύγανα.

Όρος Αστερούσια (Κόφινας - Δήμος Γόρτυνας): (με εξαίρεση τον Κόφινα, όλη η υπόλοιπη οροσειρά ανήκει διοικητικά στο Δήμο)

Η περιοχή περιλαμβάνει την ανατολική έκταση του ορεινού όγκου των Αστερουσίων στη νότια Κρήτη. Η θαλάσσια έκταση καλύπτει λιγότερο από το 1% της περιοχής.

Η σημασία της περιοχής συνίσταται στα ενδημικά και προστατευόμενα φυτικά είδη, στις θέσεις φωλιάσματος που παρέχει το βουνό Κόφινας και οι γκρεμοί του Αμπά στα μεγάλα αρπακτικά πουλιά, στην παρουσία της Μεσογειακής φώκιας στις θαλάσσιες σπηλιές, στα ενδιαφέροντα ενδημικά σαλιγκάρια, εννιά από τα οποία είναι ενδημικά της Κρήτης, ενώ το Albinaria terebra είναι ενδημικό στα Αστερούσια. Μεγάλη είναι η αρχαιολογική αξία της (εδώ βρίσκονται πολύ ενδιαφέρουσες σπηλιές με προϊστορικά υπολείμματα, αρχαιολογικά ευρήματα και τέμπλα, βυζαντινά μοναστήρια κ.λπ.) αλλά και η αισθητική αξία της που οφείλεται στη μορφολογία της. 

 

Το φοινικόδασος του Αγίου Νικήτα. είναι ένα άγνωστο φοινικόδασος στα νότια του νομού Ηρακλείου.
Συνθέτει το δεύτερο φοινικόδασος της Κρήτης μαζί με το πιο γνωστό αυτό του φοινικόδασος του Βάι,
Συγκεκριμένα βρίσκεται στις νότιες ακτές του Νομού Ηρακλείου, κάτω από το χωριό Αχεντριάς δίπλα στο μοναστήρι του Αγίου Νικήτα, με φόντο το Λιβυκό πέλαγος, βρίσκεται το φοινικόδασος του Αγίου Νικήτα.



Το φοινικόδασος του Αγίου Νικήτα. είναι ένα άγνωστο φοινικόδασος στα νότια του νομού Ηρακλείου.
Συνθέτει το δεύτερο φοινικόδασος της Κρήτης μαζί με το πιο γνωστό αυτό του φοινικόδασος του Βάι,
Συγκεκριμένα βρίσκεται στις νότιες ακτές του Νομού Ηρακλείου, κάτω από το χωριό Αχεντριάς δίπλα στο μοναστήρι του Αγίου Νικήτα, με φόντο το Λιβυκό πέλαγος, βρίσκεται το φοινικόδασος του Αγίου Νικήτα.



Η Δασική Υπηρεσία έχει περιφράξει ένα μεγάλο μέρος του φοινικοδάσους, προστατεύοντας έτσι τους φοίνικες από τα ζώα που βόσκουν ελεύθερα στην περιοχή και από τους κατοίκους των γύρω χωριών που κάθε χρόνο, παραμονές της Κυριακής των Βαΐων τους έκοβαν για να βγάλουν την "καρδιά" τους και να πάρουν το "βαγί"– όπως το αποκαλούν – και να το πουλήσουν στη συνέχεια στις εκκλησίες, ώστε να φτιάξουν τους σταυρούς που μοιράζουν στους πιστούς ανήμερα την Κυριακή των Βαΐων. Και από τότε οι φοίνικες έχουν αναζωογονηθεί. Και όλα δείχνουν πως δε θα καταστραφούν και θα παραμείνουν.


 

Το χαρουπόδασος των Τριών Εκκλησιών βρίσκεται 64 χλμ νότια του Ηρακλείου, δίπλα στον οικισμό και την παραλία των Τριών Εκκλησιών. Η περιοχή, μια από τις πιο απομονωμένες στην Ευρώπη, είναι πολύ δύσκολα προσβάσιμη, καθώς ένας πολύ δύσβατος χωματόδρομος μήκους 10 χλμ που ξεκινάει από τους Παράνυμφους, διατρέχει τα άγρια Αστερούσια Όρη και καταλήγει στην παραλία.



Αφού φτάσετε στον οικισμό, πρέπει να συνεχίσετε δυτικά, μετά τον λόφο του χωριού, ως την παραλία της Ψιλής Άμμου (ή του Όρνιου). Οι πλαγιές των βουνών που καταλήγουν στην παραλία είναι κατάφυτες από μεγάλες χαρουπιές. Το χαρουπόδασος των Τριών Εκκλησιών είναι το μεγαλύτερο φυσικό χαρουπόδασος στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα είναι σχεδόν άγνωστο σε όλους



Οι ανθεκτικές χαρουπιές (ή ξυλοκερατιές) ευδοκιμούν στις άνυδρες και βραχώδεις περιοχές και βρίσκονται σε αρκετή απόσταση η μία από την άλλη. Ο καρπός τους μοιάζει με σκληρό φασόλι και είναι σκληρός και γλυκός. Παλαιότερα οι Κρητικοί τον έτρωγαν σαν γλυκό, ενώ ακόμη εξακολουθεί να αποτελεί υγιεινό υποκατάστατο της σοκολάτας. Πολλά χρόνια πριν, τα ξηρά μέρη της Κρήτης αποτελούσαν ιδανικές περιοχές για την καλλιέργεια των χαρουπιών για την παραγωγή ζωοτροφών, αλλά η καλλιέργεια τους σήμερα έχει μειωθεί δραματικά.

Αμπάς

Κοντά στους Παρανύμφους, του δήμου Αρχανών Αστερουσίων, βρίσκεται το εντυπωσιακό φαράγγι του Αμπά. Ο Αμπάς είναι ευρέως γνωστός στους ντόπιους λόγω του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που ενισχύεται με τον ομώνυμο καταρράκτη, ύψους 160 μέτρων, καθώς και της μαγευτικής πανοραμικής θέας στην αρχή του φαραγγιού. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο επιβλητικός καταρράκτης είναι ο μεγαλύτερος που υπάρχει στα Αστερούσια όρη.

Επίσης, αξίζει να αναφέρουμε ότι στον Αμπά φιλοξενείτε ο μεγαλύτερος αριθμός αρπακτικών πτηνών στην Ευρώπη και πληθυσμοί αγριομέλισσας.

Από την θέση Αμπάς ξεκινάει το δύσβατο ομώνυμο φαράγγι και καταλήγει στην παραλία των Τριών Εκκλησιών. Το φαράγγι μπορούν να περάσουν μόνο έμπειροι ορειβάτες . Οι canyoners μπορούν όχι μόνο να θαυμάσουν τη θέα από ψηλά άλλα να περάσουν το δύσβατο αλλά και όμορφο φαράγγι. Το μήκος του είναι αρκετά μεγάλο, καθώς φτάνει τα 4 χιλιόμετρα. Η έξοδος του φαραγγιού βρίσκεται στον παραθαλάσσιο οικισμό των Τριών Εκκλησιών.

Για να φτάσετε στο σημείο από όπου ξεκινάει το φαράγγι του Αμπά αρκεί να ακολουθήσετε την ταμπέλα προς Τρείς Εκκλησιές από την είσοδο του οικισμού των Παρανύμφων. Βγαίνοντας στη νότια έξοδο του χωριού κινήστε στον χωματόδρομο προς Τρείς Εκκλησιές για περίπου 2 χλμ , στα δεξιά σας θα βρείτε μια μικρή ταμπέλα που σας κατευθύνει στον Αμπά.